Het gebruiksrecht van je stem: hoe zit dat?

Vorige week schreef ik over het tijdig versturen van facturen en waarom ik als voice-over altijd direct na het opleveren van mijn opname mijn factuur verstuur. Zo profiteer ik van het ‘wow-moment’ in de tevredenheidscurve en krijg ik vaak sneller betaald. Maar er is nóg een reden om snel te factureren: het gebruiksrecht.

Een paar oplettende lezers merkten op dat er iets interessants stond op de afbeelding bij de blogpost: op mijn factuur staat een tekst over gebruiksrecht. Dat is iets waar vaak niet direct aan gedacht wordt, maar het gebruik van je stem werkt in mijn optiek hetzelfde als het gebruik van muziek in een productie. Het is gebonden aan voorwaarden.

Je stem ‘leen’ je uit

Mijn filosofie hierover is simpel: wanneer een opdrachtgever je een opdracht geeft, ‘leent’ hij eigenlijk jouw stem. Het is zijn script, zijn productie, maar het geluid van jouw stem is (en blijft) van jou. Hij mag het alleen tijdelijk gebruiken, onder voorwaarden. In het offertestadium maken jullie daar duidelijke afspraken over.

Op mijn facturen vermeld ik daarom altijd de voorwaarden voor het gebruiksrecht. Niet alleen voor commercials, maar ook voor interne producties, online video’s, IVR et cetera. Deze afspraken zorgen ervoor dat iedereen weet waar hij of zij aan toe is.

Dit zijn de vier belangrijkste punten die ik meestal vermeld:

1. Periode: voor hoe lang heeft de opdrachtgever het recht om jouw stem te gebruiken?
2. Territorium: in welk gebied mag jouw stem worden gebruikt?
3. Medium: op welke media wordt je stem gebruikt?
4. Promotie: vindt het publiek de productie uit zichzelf (organisch) of wordt het als advertentie actief gepromoot?

Ik probeer hierbij zo specifiek mogelijk te zijn, tot in de kleinste details. Deze informatie is van groot belang, want zo is precies te lezen wat de opdrachtgever wel en niet mag doen met jouw stemopname. Dit helpt om discussies achteraf te voorkomen. Zonder duidelijke afspraken mag er niet van deze voorwaarden worden afgeweken.

Uiteraard verwijs ik ook naar deze voorwaarden in mijn algemene voorwaarden, zodat mijn opdrachtgever vanaf het begin weet waar ze aan toe is. Deze stuur ik altijd mee bij het eerste contact en ik vermeld het gebruiksrecht ook expliciet in mijn offerte. Bovendien geef ik aan wat er niet mag gebeuren met mijn stem of de opname.

Gebruiksrecht begint pas na betaling

En nu het belangrijkste: op al mijn facturen staat de volgende zin:

Het volledige gebruiksrecht van de geluidsopnamen wordt verleend na voldoening van deze factuur, onder de volgende voorwaarden […]

Hierna vermeld ik de gegevens over periode, territorium, medium en promotie. Dit zijn de voorwaarden die je eerder bent overeengekomen met jouw opdrachtgever.

Waarmee ik wil zeggen: het gebruiksrecht gaat pas in nadat de factuur betaald is. Dat betekent dat de opdrachtgever jouw opname nog niet mag gebruiken zolang er nog niet betaald is.

Dus naast dat snelle factureren goed is voor je cashflow, regel je daarmee ook meteen het gebruiksrecht van je opname. Daarom is het slim om direct te factureren en de opdrachtgever snel de kans te geven te betalen. Ik maak dat makkelijk door allerlei betaalopties aan te bieden, zoals iDEAL, Apple Pay en PayPal.

Hoe sneller de factuur is betaald, hoe sneller ze jouw stem mogen gebruiken!

Jouw stem, jouw regels

Als stemacteur ben je niet alleen een creatieveling, maar ook een ondernemer. Het is daarom essentieel om de zakelijke kant van je werk goed te regelen, en gebruiksrecht is daar een belangrijk onderdeel van. Jouw stem is waardevol, en door duidelijke afspraken te maken over de voorwaarden waaronder je opnames gebruikt mogen worden, bescherm je zowel jezelf als je werk.

Is mijn oplossing waterdicht? Natuurlijk niet. Er zullen altijd cowboys zijn die hun eigen regels bepalen. In Nederland zijn er helaas nog geen duidelijke wetten rondom het gebruik van onze stemmen. Dat komt ook steeds vaker ter sprake in discussies over AI voice-over – maar dat is weer een heel ander onderwerp.

Hoe regel jij het gebruiksrecht van jouw opnames?